Samen een lied zingen, brengt een fijne stemming... een lied zingen tussen twee dansen versterkt de aandacht door de afwisseling. Het moet niet altijd "de snijdersbank" te zijn... er ligt een schat aan liedjes te wachten van marktzangers.
Of je nu interesse hebt in liefdesliedjes, liedjes over rampen of wreede moorden, liedjes over de vrolijke kant van het leven... ze zijn er, wachtend op je, om ze te ontdekken.
Maar eerst wat meer informatie over marktzangers.
Straatzangers, of marktzangers waren zangers die van de zestiende tot de helft van de twintigste eeuw liedjes zongen op straten, pleinen, markten en jaarmarkten, op de kermis of bij mensen aan de deur.
Door hun reizen door het Vlaamse land waren de liedjeszangers goed op de hoogte van allerlei gebeurtenissen. Er bestaan veel liederen over gruwelijke moorden (die vaak bloederig beschreven werden), diefstallen en andere misdaden. Hoewel marktzangers af en toe grof uit de hoek durfden komen en ontrouwe echtgenoten en dronken soldaten bezongen, hadden hun liederen even vaak een opvoedende functie. Liedjes “tot lering van de jongmans” en “tot spiegel van” kwamen dikwijls voor en probeerden de toehoorders wijze levenslessen mee te geven.
Het is niet voor niets dat het ambacht vier eeuwen lang een bloeiend bestaan kende. Vlaamse marktzangers bleven actief tot in de jaren 50 van vorige eeuw.
De liedjeszanger (meestal beroepszanger) stond gewoonlijk op een verhoog en had een oprolbaar doek naast zich hangen, waarop het lied was afgebeeld als een soort stripverhaal. De zanger wees tijdens de zang met een stok het bijbehorende plaatje aan. Denk maar aan “De Snijdersbank”. Deze roldoeken zijn nauwelijks bewaard gebleven omwille van hun intensief gebruik en blootstelling aan alle weersomstandigheden. Soms maakten ze als begeleiding gebruik van instrumenten zoals een viool of een slaginstrument of zelfs een draaiorgeltje…
Dikwijls waren er familieleden die meezongen, of met de pet rondgingen. Ze verkochten de gezongen liederen op losse liedblaadjes voor een paar cent per stuk. De liedblaadjes werden ook aan de deur verkocht door arme, werkloze of gebrekkige mensen (soms zongen ze daarbij, soms waren ze enkel liedbladverkoper).
De marktzanger bood zijn publiek dus een palet van informatie, amusement en morele opvoeding. Dit deed hij uiteraard niet gratis, maar hij stond ook niet te bedelen om geld als een ordinaire straatzanger. De marktzanger liet zijn liedteksten drukken en verkocht deze bladen aan zijn toehoorders. Om zoveel mogelijk bladen te verkopen, stonden er steeds verschillende genres op één blad. Zo kon zonder probleem een gruwelijk moordlied naast een devoot geestelijk liedje voorkomen. Op die manier was er altijd wel een geïnteresseerde te vinden, al was het maar voor één liedje op het blad.
De losbladige liederen (dikwijls blauwe papieren ongeveer zo dun als sigarettenblaadjes) werden door de toehoorders gekocht om thuis eens na te lezen of om te tonen aan de familieleden die niet op de markt konden zijn. Waarschijnlijk was het belangrijkste motief voor aankoop ervoor te zorgen dat de zanger zijn repertoire volledig uitzong. Men kan zich voorstellen dat als de zanger merkte dat hij niet genoeg verkocht, hij zijn boeltje inpakte en ergens anders zijn geluk ging beproeven.
Ook de drukkers moesten dikwijls snel-snel werk leveren. De zanger schreef zijn liederen, bracht ze binnen bij de drukker en wou binnen de kortste keren klaar staan om deze te zingen en te verkopen. Dit was vooral het geval bij liederen over de actualiteit, want dan kwam het erop aan de eerste te zijn met het nieuws.
Het volgende lied is een persiflage op de vele bloedige moordliederen waarvoor de marktzangers bekend stonden. Het heeft textueel veel gemeen met “De moord van Raamsdonck”, want de beschreven moordpartij is verzonnen en de vermelde plaatsnaam heeft er niets mee te maken.
In dit lied komt “Boem La La” meermaals voor als (tussen)refrein, en we mogen veronderstellen dat de uitvoerders inderdaad tussendoor op de boemlala speelden .
DE MOORD VAN TIENEN
Komt vrienden, luistert naar mijn lied
BOEM LA LA
Wat er te Tienen is geschied
BOEM LA LA
Daar waren eens een man en vrouw
BOEM LA LA
die waren met mekaar getrouwd
BOEM LA LA
REFREIN
Boem la liere boem la liere
boem la la sa sa
Boem la liere boem la liere
boem la la sa sa
Boem la liere boem la liere
boem la la sa sa
(Ja die waren met mekaar getrouwd)
BOEM LA LA.
En ja, die mensen hadden geld,
Daar waren twee moordenaars op gesteld;
De eerste moordenaar heette Bert,
En gaf de man een steek in ’t hert.
De tweede moordenaar nam zijn mes
En gaf de vrouw een steek of zes;
En ‘t jongste kind van allemaal
Zwom in zijn bloed, als in ‘t kanaal.
De gardevil stak z’in den bak,
Ze waren niet op hun gemak,
En voor dat Bert ‘t schavot besteeg
Dronk hij een fles jenever leeg.
Ziet vrienden, zo is ’t dat het gaat,
Als men het pad der deugd verlaat;
Dit geef ik hier als een besluit
Nu is de moord van Tienen uit!
Bovenstaande moordlied mochten we publiceren met toestemming van de website : http://www.wreed-en-plezant.be .
Op deze site vind u nog honderden andere voorbeelden van liedjes allerhande, tekst en muziek èn veel uitleg over marktzangers.
De afbeeldingen zijn :
- Straatzangers met een roldoek. In prentenboek De kijkkast en andere vermaken (1892) over de kermis.
- De liedjeszanger, Constant Cap, 1894.
Reactie plaatsen
Reacties
Ik zag dit lied nog uitgevoerd op de paasmaandagmarkt in Essen, ergens in de 65-70er jaren. Zeker den boemlala deed mensen aan 't lachen: een grote soeplepel tussen een gevlochten touw op kniehoogte. Met een kookpotdeksel om de slag van de soeplepel op te vangen...