Rond 1 mei zijn er niet alleen de bekende Meiboomplantingen om te bezoeken. Ook processies zijn her en der te vinden.
In Rutten (Tongeren - Limburg) herdenkt men jaarlijks de marteldood van de heilige Evermarus. De hoogtepunten van deze herdenking zijn de pelgrimsmis, de Sint-Evermarusprocessie en het martelarenspel. De pelgrimsmis lokt bedevaarders en Sint-Evermarusvereerders uit de wijde omgeving, alsook uit de omringende landen.
Rond 690 werd Evermarus, een godvruchtig Fries edelman, samen zeven andere pelgrims op zijn terugtocht vanuit Compostela in de bossen bij Rutten vermoord door de beruchte rover Hacco en zijn bende. Na de ontdekking van de stoffelijke resten rond 968, werd Evermarus heilig verklaard. Jaarlijks wordt op 1 mei zijn marteldood herdacht en dit al meer dan duizend vijftig jaar.
In de voormiddag trekt de Sint-Evermarusprocessie door de straten van het dorp. Het liturgisch gedeelte van de processie wordt afgesloten door het Heilige Sacrament. Daarna gevolgd door het historische gedeelte, waarin alle personages van het martelarenspel meestappen. In het martelarenspel beelden inwoners van Rutten de overval en moord op Evermarus en zijn zeven gezellen door de Haccouren (de bende van roofridder van Hacco) uit. De weide waarin hun stoffelijke overschotten zijn gevonden is het toneel voor dit spel..
Na het martelarenspel is er een spectaculaire achtervolging te paard. Een van de pelgrims wist te ontsnappen en wordt door roofridder Hacco en zijn trawanten te paard achtervolgd.
De feestelijkheden kennen steeds weer hetzelfde verloop. Op 21 april start de noveen, het negendaagse rozenkransgebed in de Evermaruskapel. Op de laatste dag van april wordt het Evermarusbeeld overgebracht van de kapel naar de kerk. ’s Avonds wordt een eucharistieviering opgedragen in de kapel, gevolgd door een rozenkransgebed.
Bij het feest op 1 mei staan achtereenvolgens op het programma: de mis voor de Haccouren om 7u in de kapel (zij maken hun paarden klaar tijdens de hoogmis), de hoogmis van 9u, de processie van 10u30 en het martelarenspel in de kapelweide en de Zwarte weide om 14u. Om 18u wordt het religieuze feest beëindigd, tijdens het Lof waarna er op de kermis en tussen pot en pint verder wordt gefeest tot in de kleine uurtjes.
Op 2 mei vindt om 9 u in de kerk een zielendienst voor de afgestorvenen plaats. Daarna verzamelen de Haccouren om hun amenden (boetes) te betalen voor wat ze mispeuterden op 1 mei. 1 tot 8 mei vormen een octaaf. Het Evermarusfeest wordt afgesloten met een eucharistieviering op 8 mei . Daarna wordt het Evermarusbeeld in processie terug overgebracht naar de Evermaruskapel waar het verblijft tot 30 april van het volgend jaar .
De organisatie en voorbereidingen verlopen volgens een vast stramien, een draaiboek is niet echt nodig. De meest recente wijzigingen aan het spel gebeurden in 1924, toen pastoor Cuppens zorgde voor aangepaste teksten in verstaanbaar Nederlands. Tot op de dag van vandaag worden deze teksten en rituelen gebruikt.
Op vette dinsdag beginnen zowel de pelgrims als de Haccouren (de rovers) met de voorbereidingen van het feest en vanaf begin april voel je in het dorp dat 'Rutten mei' in aantocht is. De verschillende groepen van de processie komen bijeen. Kinderen passen de processiekleren. De engelbewaarders en pelgrims oefenen de liederen in. Vrijwilligers zetten de processieattributen klaar. Haccouren maken met paal en touw de 'ring', waarbinnen het martelarenspel plaatsvindt. Bij dit alles worden vaste regels en tradities gehandhaafd.
De personages zijn Evermarus, vertolkt door de pelgrim met de hoogste anciënniteit, en zijn zeven gezellen. Pelgrim kan je alleen worden door als bloedverwant van een pelgrim, die overlijdt of niet meer kan meedoen, op te volgen. Dan volgen acht engelbewaarders, voor elke pelgrim één. Twee wildemannen, gekleed in klimopbladeren en voorzien van een stevige knots, zorgen voor orde en tucht. De Haccouren te paard, voorop Hacco, vertolkt door de oudste Haccour, sluiten de processie af.
Ook hier kan je enkel via anciënniteit overste worden. Iedere mannelijke inwoner van Rutten kan vanaf twaalf jaar Haccour worden. Erg gesmaakt door de omstaanders zijn de kleuters die mee in de processie lopen, verkleed als kleine pelgrims, kleine Haccouren, engeltjes en edelknapen. Verder in de processie: het biddend volk, bezoekende pelgrims, lokale bestuurders, priesters en diakens, misdienaars, dragers van vaandels, reliekschrijnen en baldakijn.
Na de middag verzamelen dorpelingen en bezoekers bij de kapelweide waar de stoffelijke resten van de vermoorde pelgrims werden gevonden. Het martelarenspel, ingeleid door één wildeman en afgesloten door de andere, toont hoe Evermarus en zijn gezellen op hun doortocht een onderkomen vinden in het bos. Acht engelbewaarders bezingen de zielenrust van de pelgrims. De pelgrims worden echter verraden door de knecht van Hacco. De rovers overvallen hen, terwijl ze zich zo goed mogelijk verweren tegen hun aanvallers. Uiteindelijk worden Evermarus en zijn gezellen vermoord.
De jongste pelgrim ontkomt. Hij vlucht naar de Zwarte Weide, waar zich een tweede folkloristisch deel van het spel afspeelt, een achtervolging van de ontsnapte pelgrim door de rovers te paard.
Tijdens het vaak bitsige stokkengevecht met wilgentakken vallen dikwijls rake klappen. Uiteindelijk valt de pelgrim na het derde schot van hoofdman Hacco. Dit is weliswaar het minst historisch juiste gedeelte van het hele gebeuren maar het is wel het meest spectaculaire. Een avonturenfilm in het echt waar zowel volwassenen als kinderen van kunnen genieten.
Het Evermarusfeest is een bijzondere eer voor wie geboren en opgegroeid is in Rutten. Voor velen is het ondenkbaar een ‘Rutten mei’ te missen! Eén mei is voor de Ruttenaren een dag van verbondenheid met de familie en het hele dorp.
Reactie plaatsen
Reacties